Tips Signaleren en bespreken oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie

Wanneer je als zorgverlener, onderwijs- of preventieprofessional oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie vermoedt, kan het signaleringsproces handvatten bieden in de stappen die je kunt doorlopen. Je kunt kijken of de signalen die je opvallen overeenkomen met de signalen van oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie. Ook staan hieronder tips voor uitgangspunten bij het bespreken van oneigenlijk gebruik. De gespreksstarters kunnen je helpen het gesprek aan te gaan.

Download voor een korte en visuele weergave van de tips de infographic via onderstaande button.

Het signaleringsproces

Signaleren is een kwestie van weten en voelen, maar ook willen en durven zien dat er iets aan de hand is. Kennis en intuïtie bevorderen dat je als zorgverlener, onderwijs- en preventieprofessional in staat bent om een signaal op te pakken van riskant middelengebruik. Ook je eigen opvattingen en je eigen ervaringen spelen een rol.

Om oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie te signaleren kun je onderstaande stappen uit het signaleringsproces doorlopen:

• Waarnemen  "Er valt mij iets op bij deze student."
• Herkennen  "Dit gedrag is niet ‘normaal’ voor deze student."
• Interpreteren  "Ik denk dat deze student een probleem heeft. Kan het iets te maken hebben met oneigenlijk gebruik? Of is er iets anders aan de hand?"
• Toetsen  "Hoe zien mijn collega’s dit? Denken zij ook dat er iets aan de hand is?"
• Gesprek voeren  "Komt wat ik zie overeen met wat de student vindt?"
• Analyseren  "Wat is er precies aan de hand? Is er een probleem? Voor wie?"

Signalen van oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie

Er zijn verschillende signalen die kunnen duiden op het oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie. Denk aan veranderingen in gedrag, gezondheid, emoties, uiterlijk en interesses. Voorbeelden van signalen waar je op kan letten zijn:

• Slaapproblemen
• Verminderde eetlust
• Somber of ‘leeg’ gevoel
• Hartkloppingen
• Nervositeit
• Misselijkheid
• Droge mond
• Hoofdpijn
• Angst of paniek

Deze kenmerken kunnen echter ook symptomen zijn van iets anders, dus het is belangrijk om altijd in gesprek te gaan met de student. Zorg er bij het uitvragen ook voor -als je het niet zeker weet- dat je het vraagt. Geef aan wat je ziet en vraag waardoor het komt.

Wees extra alert op oneigenlijk gebruik in drukke scriptie- en tentamenperiodes.

Uitgangspunten voor het bespreken van oneigenlijk gebruik

• Benoem het signaal en draai er niet omheen. Als je bijvoorbeeld merkt dat een student vaker te laat komt, vaker onrustig of somber lijkt of aangeeft slaapproblemen te hebben, kan je dit benoemen en vragen of de student weet hoe dit komt.
• Kom niet te snel met oplossingen en tips. Mensen met problemen worden soms overladen met goedbedoelde adviezen. Terwijl het zelf kiezen en formuleren van een oplossing vaak de grootste kans van slagen heeft, simpelweg omdat zelf kiezen leuker is en sterker voelt. Dat betekent overigens niet dat je je helemaal moet onthouden van adviezen, maar je zou ze in een andere vorm kunnen presenteren: iets wat jij of een goede vriend in die situatie gedaan hebt, en wat er goed werkte in jouw geval. Het is dan aan de student om te kiezen dat ook te proberen of niet.
• Vraag toestemming als je advies wilt geven. Als je toestemming van de student hebt gekregen, dan staat die veel meer open voor advies.
• Geef duidelijk aan wat jouw rol is. Benoem bijvoorbeeld dat het gesprek tussen jou en de student blijft. Behalve als je je zorgen maakt, dan moet je daar iets mee. Maar dat zal je altijd eerst met de student overleggen.

Gespreksstarters

• Wat zijn voor jou momenten om ADHD-medicatie te gebruiken? En waarom?
• Wat brengt het gebruiken van ADHD-medicatie je?
• Zijn er periodes geweest dat je meer of minder gebruikte dan nu? Wat is de reden?
• Maakt iemand zich weleens zorgen om je? Zo ja, wie zijn dat en wat zeggen zij?
• Hoe zou je zonder het gebruik van ADHD-medicatie functioneren?

Vuistregels voor een verbindend gesprek

• Wees een OEN: Open, Eerlijk, Nieuwsgierig.
• Gebruik LSD: Luisteren, Samenvatten, Doorvragen.
• Laat OMA thuis: niet Oordelen, Moraliseren, Adviseren.
• Smeer je in met NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander.

Mogelijke valkuilen in gespreksvoering

• Afkeuren
• Adviseren (zonder toestemming)
• Discussiëren
• Diagnosticeren
• De les lezen