'Outcome switching' in studie empagliflozine

Dit nieuwsbericht is onderdeel van het dossier cardiovasculaire effecten

In de EMPA REG OUTCOME-studie naar natrium-glucose-cotransporter 2-remmer (SGLT-2-remmer) empagliflozine (Jardiance^®) zijn meerdere vooraf gedefinieerde uitkomstmaten niet vermeld in de uiteindelijke publicatie. Ook zijn er drie uitkomsten beschreven die niet vooraf gespecificeerd waren. Dat blijkt uit onderzoek van Goldacre et al. Deze onderzoeksgroep heeft van meerdere publicaties in medische tijdschriften de beschreven uitkomstmaten vergeleken met de protocollen en registraties.

Uitkomstmaten

De EMPA REG OUTCOME-studie toonde aan dat empagliflozine superieur is aan placebo wat betreft de gecombineerde uitkomstmaat van cardiovasculaire sterfte, niet-fataal myocardinfarct en niet-fatale beroerte bij patiënten met diabetes mellitus type 2 (DM2) en een hoog cardiovasculair risico. Meer informatie over deze studie staat in het nieuwsbericht Empagliflozine superieur aan placebo op cardiovasculaire uitkomsten.

Van de tien vooraf gedefinieerde secundaire uitkomstmaten van de EMPA REG OUTCOME-studie, waren er drie niet gerapporteerd in de publicatie. Van de 13 tertiaire uitkomstmaten waren er zes niet gerapporteerd, en van de 25 criteria voor effectiviteit vijf niet. Er waren daarnaast drie uitkomstmaten beschreven die niet in het protocol vermeld stonden. Discrepanties waren er onder andere in het beschrijven van effecten op het nuchter bloedglucose, (micro)albuminurie en microvasculaire uitkomsten (niet beschreven, wel vooraf gespecificeerd). De nieuw toegevoegde uitkomstmaten waren:

• ziekenhuisopname voor hartfalen of sterfte door cardiovasculaire oorzaken (uitgezonderd fatale beroerte)
• fataal of niet-fataal myocardinfarct, uitgezonderd stil myocardinfarct
• fataal of niet-fatale beroerte

Van deze uitkomsten staat niet beschreven dat ze later toegevoegd zijn.

Andere studies

Goldacre et al. bekeken bijna 80 studies. Gemiddeld rapporteren studies 62% van de vastgestelde uitkomstmaten en voegen ze ruim vijf nieuwe uitkomstmaten toe.

Belang voor de praktijk

Het vooraf specificeren van uitkomstmaten is van belang om vals positieve resultaten te voorkomen. Bij het wisselen van uitkomstmaten is het van belang dat auteurs beschrijven waarom ze dit hebben gedaan, om de schijn van selectieve rapportage (en daarmee het verhullen of positiever voordoen van resultaten) te voorkomen. In het onderzoek naar empagliflozine blijft onduidelijk wat de effecten op onder andere (micro)albuminurie en microvasculaire uitkomsten zijn. 

Bron

Goldacre et al. COMPare: tracking switched outcomes in clinical trials. Zie www.compare-trials.org.