Toename gebruik tramadol in 2022

Tussen 2003 en 2018 is het gebruik van opioiden in Nederland sterk toegenomen¹. In Nederland lijken tot nu toe geen grote problemen te zijn opgetreden. In deze themarapportage beschrijven vijf indicatoren rond het voorschrijven van opioïden het voorschrijven en afleveren van opioïden.

Aantal gebruikers

In 2022 gebruikte 2,12% van de geneesmiddelgebruikers een sterkwerkend opioïde en 4,22% een zwakwerkend opioïde. Het aantal gebruikers van sterkwerkende opioïden is, na 15 jaar van groei, sinds 2019 gestabiliseerd.  Het aantal gebruikers van zwakwerkende opioïden neemt vanaf 2019 voor het tweede jaar op rij toe. In de provincies Zuid-Holland, Zeeland en Limburg steeg het aantal gebruikers het sterkst. Alertheid op nadelige effecten van het toenemend gebruik van opioïden blijft nodig. 

Figuur links: percentage gebruikers van sterkwerkende opioïden ten opzichte van de praktijkpopulatie in het vierde kwartaal van 2022 

Figuur rechts: percentage gebruikers van zwakwerkende opioïden ten opzichte van de geneesmiddelgebruikers per regio in het vierde kwartaal van 2022

Therapiekeuze door huisartsen

Huisartsen kiezen bij 70,8% van de nieuwe gebruikers van sterkwerkende opioïden voor een langwerkend middel. Hiermee volgen zij de aanbevelingen uit de NHG-Standaard Pijn (2021) op. Mede gezien de beperkte regionale variatie is aandacht voor dit thema niet nodig.

Snelwerkend fentanyl

Veruit de meeste gebruikers van snelwerkend fentanyl gebruiken ook langwerkende opioïden. Toch zijn er meer dan 2.000 gebruikers voor wie dit niet geldt. Zij lopen een verhoogd risico op problematisch gebruik, zoals lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid. Wij roepen (huis-)artsen en apothekers op alert te zijn op patiënten die snelwerkende fentanylpreparaten zonder langwerkend opioïde gebruiken.

Langdurig gebruik

Twee derde van de gebruikers van sterkwerkende opioïden krijgt voor minder dan drie maanden deze middelen voorgeschreven. Ruim 100.000 patiënten onder behandeling van de huisarts gebruikten in 2022 meer dan drie maanden opioïden. In de regio’s Zeeuws-Vlaanderen, Bergen op Zoom, Zuid-Limburg en Veendam gebruikte meer dan 40% van de gebruikers langer dan drie maanden sterkwerkende opioïden. Bij de patiënten die meer dan drie maanden een sterkwerkend opioïde gebruiken is een zorgvuldige afweging van de voor- en nadelen van het blijven gebruiken van opioïden gewenst.

Figuur: percentage gebruikers van sterkwerkende opioïden korter dan drie maanden ten opzichte van alle gebruikers van sterkwerkende opioïden in 2022

Aanbevelingen

Bij het voorschrijven van langwerkende opioïden aan gebruikers van snelwerkend fentanyl is nog ruimte voor verbetering. Ook daalt het aantal langdurig gebruikers van sterkwerkende opioïden maar langzaam. Ook hier kunnen huisartsen en apothekers een belangrijke rol spelen in het evalueren en bijstellen van de behandeling. Blijvende aandacht voor het thema en monitoring zijn aangewezen om de behaalde resultaten van de Taakgroep Gepast gebruik van opioïden te behouden.

Het IVM adviseert in de regio’s met grote gebruikersaantallen, of veel langdurig gebruik projectmatige interventies om het gebruik van opioïden te verbeteren. Hiervoor zijn de materialen van de Taakgroep Gepast gebruik van Opioïden beschikbaar. U vindt de materialen via www.opiaten.nl.

Lees het rapport

Het volledige rapport kun je downloaden via onderstaande button. Opioïden is de eerste van vier themarapportages van de Monitor Voorschrijven Huisartsen in 2023. In de maand juni verschijnt wekelijks een themarapportage.

¹ GIP-databank